Financial Times Yazdı Türkiye Rusya’yı kucaklayınca ABD dışarda kaldı

The Financial Times
Laura Pitel-Ankara ve Henry Foy-Moskova
18 Temmuz 2019

Türkiye’nin Rusya’yı kucaklamasıyla ABD dışarda kaldı

Erdoğan’ın S-400 hava savunma sistemi satın alması jeopolitikte 'tektonik kayma' olarak işaret ediyor.

S-400 hava savunma sisteminin ilk parçalarının Ankara’ya gelmesinden sonra Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Moskova’dan yapılan alımları “tarihimizdeki en önemli anlaşma” olarak nitelendirdi.

Anlaşmanın ciddiyeti - Batının düşmanından savunma teçhizatı satın alan hayati bir NATO üyesi - Türkiye'nin Rusya ile olan ilişkilerinin, Türk hava kuvvetlerinin bir Rus savaş uçağının düşürülmesinden sonra bozuldu. Üç yıldan kısa bir süre içinde çarpıcı bir dönüşüm yaşandı.

Değişim kısmen iki ülkenin cumhurbaşkanları arasında kişisel bir bağın ortaya çıkmasıyla açıklamakla birlikte, Ankara ile Washington arasında eşit derecede önemli bir baskı var.

ABD ile Soğuk ilişkiler Erdoğan'ı başka bir yerde yeni müttefikler aramaya teşvik ediyordu. Rusya'dan hava savunma sisteminin alınması şimdilerde ABD-Türkiye ilişkilerini on yılların en düşük seviyede olduğunu gösteriyor.

Değişim “sıradışı ve şaşırtıcı” dedi. Şu anda İstanbul merkezli bir düşünce kuruluşu olan Edam'a başkanlık eden eski bir Türk diplomat Sinan Ülgen. “Bu durumun en büyük kazananı Türkiye değil, Washington değil, Rusya.”

Rusya uzun zamandır Türkiye'nin en zorlu tarihi rakiplerinden biri olarak görülüyordu. Osmanlılar, Rus ellerinde bir dizi acı yenilgiye uğradı. Soğuk Savaş’ta, Türkiye, NATO’nun Moskova’ya karşı doğu cephesiydi.

Erdoğan ve Rus mevkidaşı Vladimir Putin, batıya karşı güvensizliklerinde ortak bir zemin bulan otoriter liderlerdir. Haziran 2016’dan bu yana, Kremlin’e göre iki haftada bir konuşma yapan Erdoğan ve Putin en az 23 kez görüşüp, telefonla 52 görüşme yaptılar.

Ülke iç savaşa girerken, Rusya ve Türkiye kendilerini karşı taraflarda bulsalar bile, Suriye üzerinde giderek daha fazla birlikte çalıştılar.

Türkiye, Beşar Esad'a karşı savaşan Suriye muhalefetine destek verdi. Bu arada Putin, Suriye cumhurbaşkanının yanında durdu ve Eylül 2015'te Esad rejimini desteklemesi için Rus ordusunu göndererek çatışmanın artmasına yol açtı.

Bu çerçevede, Türkiye'nin hava kuvvetleri bir Rus SU-24 jetini düşürerek bir pilotu öldürdü. Olay, ancak Erdoğan’ın Moskova’ya Haziran 2016’ya bir mektup göndermesi ile son bulan acı bir hatıraya neden oldu.

Analistler, yakınlaşmanın kısmen Putin’in olaydan sonra Türkiye’ye vermiş olduğu ekonomik sıkıntıdan ve Türkiye’nin Rus gazına olan güveninden kaynaklandığını söylüyor.

Fakat aynı zamanda, Türkiye'nin,  güvenliği için varoluşsal bir tehdit olarak gördüğü, Kürt militanları silahlandırmaya başladığı Suriye'deki değişen öncelikleriyle de bağlantılıydı. Ülgen, “Washington'a olan güveni gerçekten yıprattı” dedi.

Buna karşın, geçen yıl Rusya, Türk silahlı kuvvetlerinin Afrin'in Suriye'deki yerleşim bölgesinde Kürt militanlara karşı operasyon başlatması için yeşil ışık yaktı.

Türk-Rus anlaşmasının sadece haftalar sonra, Erdoğan'ın halihazırda ABD hakkındaki ihtiyatlı görüşünü pekiştirmeye hizmet eden 17 yıllık iktidarın belirleyici anı geldi.

15 Temmuz 2016'da, tanklar İstanbul ve Ankara sokaklarına döküldü ve darbeci pilotlar, şiddetli bir darbe girişimiyle avcı jetleri gökyüzünde uçtu.

15 Temmuz 2016 İstanbul FETO Darbesi

Darbe başarısız oldu, ancak Türk yetkililer ABD'li meslektaşlarının o gece olumlu ve sakin olduğunu belirtti. Türkiye’de darbe yapmakla suçlanan Fethullah Gülen’in Pensilvanya’da toplanmış olması, Amerikalıların Türkiye hükümetini devirmek için komployu aktif olarak cesaretlendirdiği veya desteklediğine dair kuşku uyandırdı. Buna karşılık Putin, Erdoğan'ı arayarak darbeye karşı olduğunu belirten ilk uluslararası liderlerden biriydi.

Birkaç ay içinde, S-400'ü satın almak isteyen Türkiye bir planı tartıştıkları belli oldu.

Washington’un, Türkiye’yi S-400’ü satın almayı caydırmaya yönelik ilk çabalası, Avrupa’da sürmekte olan ABD liderliğindeki beşinci nesil F-35 avcı jetine sahip olmak ve kullanımı sırasında  S-400 ile uyumlu kullanılamayacağı fikrine odaklandı. Bazı ABD yetkilileri, Erdoğan'ın cumhurbaşkanlığı sarayını NATO jetlerini düşürmek için tasarlanmış bir sistemle korumak istediğini düşündüler.

Daha sonrasında ABD’nin Türkiye’yi caydırmak için gösterdiği çabalar, satın alma işlemi devam ederse ne olacağı konusunda tehditlere neden oldu;

Eski Türk Washington Büyükelçisi Faruk Logoğlu, “İç politik durum, Türk halkının Amerika'ya karşı duyduğu yüksek düşmanlık düzeyi ve Türkiye'nin baskı yapmaktan hoşlanmadığı siyasi kültürel özelliği göz önüne alındığında, tehdit ve baskı stratejisi yanlıştı” dedi.

Putin 2.5 milyar dolarlık anlaşmayı hızlandırmak için zorluk çekti. Türkiye'nin, S-400 siparişini, sistemi ilk satın alan yabancı ülke olan Çin'den ve 2023'te siparişi olan Hindistan'dan çok daha hızlı şekilde öne aldı.

S 400 Sevkiyat Mürted Havalanı

İlk S-400 sevkiyatları, darbenin üçüncü yıldönümünden sadece birkaç gün önce 12 Temmuz 2019 Cuma günü Türkiye'ye gelmeye başladı. Tehdit ettiği gibi, Pentagon Çarşamba günü yaptığı açıklamada, Türkiye'yi F-35 programından çıkarmaya başladığını duyurdu.

S-400'ü satın alma, Türkiye'nin NATO'daki rolünün geleceği hakkında daha büyük soruları ortaya koyuyor. Türkiye İttifakın aktif bir üyesi olarak kalmak istediği konusunda ısrar etti. Yine de ABD yetkilileri, ülkenin NATO hava operasyonlarının bel kemiği olacağını umdukları F-35 savaş uçağı programından ayrıldıklarında gelecekteki işbirliği yapma yeteneklerinden endişe duyuyorlar.

Bir Rus savunma kuruluşu olan Strateji ve Teknolojileri Analiz Merkezi müdür yardımcısı olan Konstantin Makienko, S-400 anlaşmasının “silah pazarında bir tür devrimden fazlası” olduğunu söyledi. Günlük Nezavisimaya Gazeta yazdı: “Bu, küresel jeopolitik düzenlemelerdeki olası tektonik bir değişimin işaretidir” dedi.

Rus yetkililer, Pentagon’un Türkiye’yi F-35 programından çıkarma kararını Ankara’ya bir alternatif önererek yanıtladılar. Moskova'nın Sukhoi SU-35'ini satın alabilirsiniz. Üç yıl önce düşürülen SU-24 avcı Türkiye'den daha gelişmiş bir jet.

* Bu makale, Su-35 jetinin Su-24'ün doğrudan bir halefi olmadığını yansıtacak şekilde değiştirilmiştir.

Türk Eski ABD büyükelçisi Faruk Logoğlu ''İç politik durum, Türk halkının Amerika’ya karşı duyduğu yüksek düşmanlık düzeyi ve Türkiye’nin baskı yapmaktan hoşlanmadığı siyasi kültürel özelliği göz önüne alındığında, tehdit ve baskı stratejisi yanlış oldu.''