Çin Yılı Nedir? Ne zaman kutlanır?

Kırmızı ve Altın sarısı Çin kültüründe önemli bir yere sahiptir. Çin Yılında her yer kırmızıyla süslenir.

Çin yılı

Ay Yeni Yılı veya Bahar Şenliği olarak da bilinen Çin Yeni Yılı, Kış Gündönümü'nden sonraki ikinci yeni ayda kutlanır. Bu festival, kışın sonunu ve uzun zamandır beklenen bir baharın başlangıcını işaret ediyor. 15 günlük kutlamaların son gününde, birçok kişinin fenerleri gökyüzüne saldığı Fener Festivali ile kutlanır. Yeni yılın ilk günü 21 Ocak ile 20 Şubat tarihleri arasındaki yeni aya düşmektedir. 

Eskiden beri "Tanrı ile insan arasındaki bütünleşmeye" dayalı bir felsefenin benimsendiği Çin'de 12 hayvan burcu, Çin milletinin hayvan ve toteme olan inancı ile ilkel astronomi biliminin ortak ürünü olageldi.

12 hayvan burcunun kaynağı, M.Ö 6. yüzyıldaki İlkbahar ve Sonbahar Dönemi'ne dayanıyor. M.S 5. ve 6. yüzyıllardaki Güney ve Kuzey hanedanları dönemine gelindiğinde 12 hayvan burcu, Çin'de çok yaygın olarak kullanılmaya başlandı. Çinlilerin ataları, 12 Hayvan Burcu'nu yalnızca yıllar için değil, aylar ve saatler için de kullanıyordu.

12 burcu oluşturan 12 hayvan, altı çifte ayrılır. Bu ayrım, eski Çin toplumunun bütün arzu ve istekleri olarak yorumlanır. Örneğin fare ve boğa, bir çift oluşturur. Fare zekayı, boğa ise çalışkanlığı temsil eder. Zeka, çalışkanlık olmadan kendi başına başarı getirmez. Çalışkanlık ise zekayla birleşmedikçe aptallığa dönüşür. Başarı, ancak zeka ve çalışkanlık bir arada olunca söz konusu olacaktır. 

Çin takviminde yer alan 12 hayvan

Fare neden Çin takvimin başlangıcı?

Boğa neden farenin ardından 12 burç arasında ikinci sırayı almıştır? Takvime kaynaklık eden efsaneye göre, tanrı bütün hayvanları huzuruna çağırmış. Emrini dinleyip gelen hayvanlara da geliş sıralarına göre birer yıl hediye edecekmiş. Boğa, yeni yıl arifesinde hemen yola çıkmış ve en hızlı yetişen hayvan olmuş. Onu kaplan, tavşan, ejderha, yılan, at, koç, maymun, horoz, köpek, domuz ve fare izlemiş. Tanrı bu 12 hayvana yıl hediye edecekken fare şikayet etmiş. Fare, "Ben hayvanların en büyüğüyüm. İnanmıyorsanız, halka soralım, onlar söylesin" demiş. Tanrı farenin şikayetini gülünç bulmuş, ancak yine de halkın değerlendirme yapması önerisini kabul etmiş. Tanrı, bu 12 hayvana sokağa çıkmalarını buyurmuş. Boğa sokağa çıktığında halk, ona dostça davranmış ve başını okşamış, ancak hiç kimse boğanın büyük olduğunu söylememiş. Tam bu sırada fare, bir sıçrayışta boğanın sırtına çıkıvermiş. Bu, sokaktaki insanları şaşırtmış, kalabalıktan bir kişi "Aman, bu ne kadar büyük bir fare böyle!" diye bağırmış. Böylece tanrı, ister istemez ilk yılı fareye vermiş, boğa ise ikinci sırayı almış.

2022 Kaplan Yılı: İşte bu yılda doğanları Özellikleri 

Kaplan yılında doğanların kendine güvenli, cesur, pes etmeyen, güçlü ve çalışkan olduklarına inanılıyor. Liderlik özellikleri baskın olduğu için kariyerlerine bu şekilde yön vermeleri öneriliyor. Burada ilginç olan ise şu: Doğduğunuz yıl tekrar geldiğinde bu ‘Ben Ming Nian’ olarak tanımlanıyor ve bu yılın sizin için zorlayıcı geçeceğine inanılıyor. O yüzden geleneklerine sadık kalanlar ve Çin burcu Kaplan olanlar bu yıl kırmızı giyerek, yeşim taşından aksesuarlar kullanarak kötü şansı kendilerinden uzaklaştıracaklar. Burcu Kaplan olanlar için bu yıl 1, 3 ve 4 şanslı rakamlar; mavi, gri ve kırmızı şanslı renkler; yönün her zaman Kuzey’e dönük olması ise doğru seçimler olduğu da inanılanlar arasında.

    Geleneksel Çin takviminde 12 hayvan isminden oluşan döngünün yanı sıra bir de 60 yıllık, beş farklı elementten oluşan döngü var. 2022, diğer Kaplan yıllarından farklı olarak aslında ‘Su kaplanı’ yılı. Bu yıl doğanların üstün öğrenme yeteneği olmasının yanında kendine saygı duyan kişiler olacağına da inanılıyor. Su yılı olduğu için atılan her adımda sezgilere güvenilebilecek yıl olarak tanımlanıyor.

    Fare Yılı (2020) hayatta kalmakla ilgiliydi ve Öküz Yılı (2021) kendimizi yeni bir gerçekliğe demirlemekle ilgiliydi. Kaplan Yılı büyük değişiklikler yapmakla ilgili olacak. Bu, risk alma ve macera yılı olacak. Hem kendimiz hem de başkaları için yeniden coşku buluyoruz. Herkes harekete geçti, cömertlik tüm zamanların en yüksek seviyesinde ve sosyal ilerleme yeniden mümkün görünüyor.

Kaplan Yılı efsanesi: Aslan çıktı Kaplan geldi

 Çok eski zamanlarda 12 burç içinde arslan varmış, kaplanın ise yeri yokmuş. Kötü bir üne sahip olan arslan çok vahşiymiş. Gök Tanrısı Yuhuang arslanı burç listesinden çıkarmak istemiş istemesine ancak arslanın yerine, dağ ve ormanları yöneten başka bir hayvanı bulması gerekmiş. Yuhuang'ın aklına sarayda koruma olarak çalışan kaplan gelmiş.

     Gök sarayında bulunan kaplan, eskiden yerkürede ünü olmayan bir hayvanmış. Kaplan hocası kediden 18 çeşit beceri öğrendikten sonra dağlık ve ormanlık alanlarda kahraman haline gelmiş. Onunla karşılaşan ve yarışanlar ya ölürmüş ya da yaralanırmış. Böylece kaplan ormanlarda hakimiyet kurmuş. Daha sonra gökteki Yuhuang kaplanın çok cesur olduğunu duyunca onu göğe çağırmış. Kaplan göğe çıktıktan sonra Yuhuang'ın korumalarıyla yarışarak büyük zafer kazanmış. Böylece kaplan gök sarayında koruma olmuş.

      Ancak, kaplanın ayrılmasının ardından yerkürede yönetici eksikliği doğmuş; kuş başta olmak üzere hayvanlar kötülük yapmaya başlamış. Bu durum insanoğluna büyük felaketler getirmiş. Meydana gelen olaylar karşısında Toprak Tanrısı şaşkınlık içindeymiş. Toprak Tanrısı hemen göğe çıkarak durumu Yuhuang'a bildirmiş ve yerküreye hayvanları kötülükten caydırmak için bir tanrı göndermesini istemiş. Yuhuang hemen kaplanı göndermeye karar vermiş. Kaplan yerküreye inmeden önce Yuhuang'dan bir istekte bulunmuş: Kazandığı her zafer için ödüllendirilmek. Yerkürede huzurun korunmasını isteyen Yuhuang hemen kabul etmiş.

      Kaplan yerküreye indikten sonra arslan, ayı ve atın en güçlü 3 hayvan olduğunu öğrenmiş ve bu 3 hayvanla karşı karşıya gelmiş. Kaplan cesareti ve becerileriyle arslan, ayı ve atı yenmiş. Diğer kötü hayvanlar bu haberi duyunca hemen ormanın insanların bulunmadığı en ücra köşesine kaçmışlar. Yeniden huzura kavuşan insanlar kaplana minnettar kalmış. Kaplan göğe döndükten sonra Yuhuang, onu ödüllendirmek için alnına 3 yatay çizgi çizmiş. İnsanoğlu bu kez Doğu Çin Denizi'ndeki bir şeytan kaplumbağa tarafından rahatsız edilmeye başlamış. Yerküre bu sırada suyla kaplıymış. Kaplan bir kez daha yerküreye inmiş ve kaplumbağayı ısırarak öldürmüş. Yuhuang müjdeyi alınca çok sevinmiş ve kaplanın daha önce alnına çizdiği 3 yatay çizginin ortasına bir dikey çizgi eklemiş. Böylece kaplanın alnında "kral" anlamına gelen "王" şeklindeki Çince karakter ortaya çıkmış. Bundan sonra kaplan "hayvanlar kralı" unvanı kazanmış ve tüm hayvanları yönetmeye başlamış. Gerçekten, kaplanın alnında "王" karakterine benzeyen çizgileri görmek mümkündür.

       Efsanenin başına dönecek olursak... Arslanın kötü ünü gökte duyulduktan sonra Yuhuang, arslanı burçlar listesinden çıkarmış ve listeye "hayvanlar kralı" lakabına sahip kaplanı koymuş. Kaplan 12 burçtan biri olurken, arslan ise çok uzakta güneydeki bir yere sürgün edilmiş. Kaplan Yuhuang'ın sarayından tekrar yerküreye inerek, insanoğlunun huzurunu korumaya devam etmiş.

Sığırların saygın yeri
Sığırlar, tarıma dayalı kültürün gelişmesinde oynadıkları önemli rol ve insanlarla yakın olmaları nedeniyle Çinlilerin gözünde saygın bir yere sahiptir. Günümüzde tarım çalışmalarının yanı sıra yük taşımacılığında da rolünü sürdüren sığırların eti ve sütü sofralardan eksik olmaz.

"Bir karış tarla bile sığırların emeğinin ürünüdür" sözünde olduğu gibi Çin tarihinde sığırlardan hep övgüyle söz edilir. Çin'in tanınmış edebiyatçısı Lu Xun, ineklerden "ot yiyerek süt verir" diye söz eder. Sığırlar eskiden savaşlarda da kullanılırdı.

Çinlilerin günlük yaşamında birçok nesne ve olay, boğaya benzetilir. Örneğin traktörlere "demir boğa", borsalarda görülen sürekli yükselişe "boğa gidişatı" denir.

Fare tıkırtısından domuz horlamasına bir günün hesabı
Bir iddiaya göre 12 burcun seçilmesi ve sıralanması da hayvanların günlük hareketlerine göre saptandı. Bazı tarihçiler, bunun Çin ulusunun eski yılları kaydetme yöntemiyle azınlık milliyetlerin yılları hayvanlarla adlandırma yönteminin bir kaynaşması olduğu, bazılarıysa 12 burcun Çin'e Hindistan'dan girdiği görüşünü savunuyor.

Han hanedanı döneminden beri Çinliler günü ikişer saatlik 12 zaman dilimine bölüyor. Saat 23.00 ile 01.00 arasındaki birinci dilimde fare çok hareketli olurmuş ve tıkırtısı en çok o zaman işitilirmiş . 01.00 ile 03.00 arasındaki dilimde öküz geviş getirir ve çift sürmeye hazırlanırmış. 03.00 ile 05.00 arasındaki zaman, kaplanın en saldırgan olduğu ve ava çıktığı saatlermiş. 05.00 ile 07.00 arasında tavşan iş başında olur ve eşinerek besin ararmış. 07.00 ile 09.00 arasında ise büyülü ejder yağmur yağdırırmış. 09.00 ile 11.00 arasında yılan baharda büyüyen otların arasında dolaşırmış. 11.00 ile 13.00 arasında, yani güneşin en parlak olduğu saatler, atın koşması için en güzel zamanmış. 13.00 ile 15.00 koçun otladığı saatlermiş. 15.00 ile 17.00 arası maymunların en hareketli olduğu, atlayıp zıplayarak en çok gürültü yaptığı saatlermiş. 17.00 ile 19.00 arasında karanlık çökmeye başlar ve horoz kümesine girermiş. 19.00 ile 21.00 arasındaki zaman diliminde köpek geceleyin bekçilik görevi yapmaya başlarmış. Günün 21.00 ile 23 arasındaki son bölümünde ise yeryüzündeki bütün yaratıklar uykuya dalar, her yeri sessizlik kaplar, domuzun horlamasından başka bir şey duyulmazmış.

Bahar bayramı adetleri

Jiaozı Çin mantısı

Bahar Bayramı'nı kutlama adetleri, Çin'in çeşitli bölgelerinde değişiklikler gösterir. Bütün ailenin bir arada yılbaşı yemeği yenilmesi geleneği vardır. Bir tür Çin mantısı olan "Jiaozı", en yaygın yılbaşı yemeği. Soya peyniri olan "tofu" ve balık kelimelerinin söylenişleri zenginlik kelimesini çağrıştırdığından, bunların yılbaşı yemeklerinde de özel bir yeri var. Ayrıca masada genellikle Çinlilerin rakısı sayılan "baijiu"(beyaz şarap/alkol) içilir. Aile fertleri adına bereket, sağlık gibi güzel dileklerde bulunan konuşmalar yapılarak "Ganbei"(şerefe) diyerek içilir. Masada herkesle tek tek kadeh tokuşturulur. Ailenin büyükleri gençler ve çocuklar için içi para dolu "hongbao" (kırmızı zarflar) verir. Hongbao kültürü Çin'de çok önem taşır. Bu dönemde mutlaka çalışanlar, çocuklar ve gençler için içi büyük miktarda para dolu zarflar hazırlanır. Bu dönemde evlerin kapıları güzel dileklerin yazdığı kırmızı süslerle süslenir gelenlere turuncu renkli mandalin ve portakal vermek adetlerden de biridir. Özellikle kırmızı renk Çinliler için çok önemlidir. Sokaklar, evler hep kırmızı renkli süslerle süslenir.

tofu

Halk arasındaki örf ve adetlere göreyse genel anlamda Bahar Bayramı, Çin'in ay takvimine göre 12. ayın 23. gününde başlar, yeni yılın ilk ayının 15. günü kutlanan Yuan Şiao Bayramı'na (Fener Bayramı) kadar yaklaşık üç hafta sürer.

Yılın son gecesinde hiç uyumama, Çinlilerin eski bir geleneğidir. Bu gece, eski yıl neşe içinde uğurlanır ve yeni yıl karşılanır. Çinliler, kötü ruhları korkutup kötülükleri kovmak için yeni yılı havai fişek atarak karşılar. Bunun yeni yılda şans getireceğine inanılır.

Baijiu

Çinliler, 1912 yılında uluslararası takvim standardını kabul etti. Ancak ay takvimine göre belirlenen geleneksel yılbaşı, Çinliler arasında önemini korudu.

Boğa yılında doğanların özellikleri

Ağırbaşlılık, çalışkanlık, yaratıcılık ve gerçekçilik, Boğa Yılı'nda doğanların özellikleri olarak kabul edilir. "Yüksek sorumluluk bilincine sahip olan boğalar", üstlerinin güvenini ve takdirini kolayca kazanır. Zorluklara karşı güçlü irade ortaya koyabilmekle birlikte, "boğalar"ın biraz fazla inatçı oldukları söylenir.

Hongbao (Kırmızı para Zarfları)

Uğur ve refah getireceğine inanılan Kaplan Yılında eşe dosta çeşitli malzemelerden yapılmış "kaplanlar" hediye etmek bir gelenektir. Bu nedenle üzerinde kaplan simgesi bulunan altın takılar, kuyumcu dükkanlarını bayram öncesinden doldurmaya başladı. Kaplan şeklindeki süs eşyaları ve oyuncaklar da bayram vitrinlerini süslüyor.

Çin takvimine göre yıllar

Çin takvimine göre yeni yıl, 24 ocak ile 19 şubat arasında başlar. Bir yıl, 354 veya 355 günden oluşur.
Çin takvimine göreyse yıllar şöyle kümelenir:
Fare yılları..... 1936 1948 1960 1972 1984 1996 2008
Boğa yılları..... 1937 1949 1961 1973 1985 1997 2009
Kaplan yılları... 1938 1950 1962 1974 1986 1998 2010
Tavşan yılları... 1939 1951 1963 1975 1987 1999 2011
Ejderha yılları.. 1940 1952 1964 1976 1988 2000 2012
Yılan yılları.... 1941 1953 1965 1977 1989 2001 2013
At yılları....... 1942 1954 1966 1978 1990 2002 2014
Koç yılları...... 1943 1955 1967 1979 1991 2003 2015
Maymun yılları... 1944 1956 1968 1980 1992 2004 2016
Horoz yılları.... 1945 1957 1969 1981 1993 2005 2017
Köpek yılları.... 1946 1958 1970 1982 1994 2006 2018
Domuz yılları.... 1947 1959 1971 1983 1995 2007 2019

Kaynaklar:

https://www.cumhuriyet.com.tr/haber/siz-hangi-cin-yilinda-dogdunuz-36904

https://www.oggusto.com/lifestyle/cin-kaplan-yeni-yili

http://turkish.cri.cn/794/2010/02/22/1s124112.htm