19 Mayıs Atatürk'ün Doğum Günü

19 Mayıs Atatürk'ün Doğum Günü

Atatürk'ü Anma, Gençlik ve Spor Bayramınız kutlu olsun. Gazi Mustafa Kemal, 15-20 Ekim 1927 tarihlerinde Cumhuriyet Halk Fırkası Kongresi’nde okuduğu Nutuk'a şöyle başlamıştı: “1335 senesi Mayıs’ının 19. günü Samsun’a çıktım. Vaziyet ve manzara-i umumiye: Osmanlı Devleti’nin dahil bulunduğu grup, Harb-i Umumî’de mağlûp olmuş, Osmanlı ordusu her tarafta zedelenmiş, şerâiti ağır bir mütarekenâme imzalanmış. Büyük harbin uzun seneleri zarfında millet yorgun ve fakir bir halde"... Yıllar sonra İngiltere Kralı 8. Edward kutlamak için doğum gününü sorduğunda “Benim için 19 Mayıs’ta doğmuştur deyiniz” diyecek kadar önemsiyordu Samsun’a çıktığı günü.

19 Mayıs Mustafa Kemal'in gerçek doğum günü değildi belki, ama Samsun’a çıkışı Mustafa Kemal Atatürk’ün yaşamında çok önemli bir dönüm noktasıydı. Gerçi o tarihte henüz önderlik konumuna gelmemişti ama artık gelmek üzereydi. Anadolu’ya istediği gibi, geniş yetkilerle tayin olmuştu. Bunları kullanmaya başlayacak; durumu ölçüp biçecek ve bir ay sonra isyancı durumuna düşmeyi göze alacaktı. Erzurum Kongresi’ne katılması ise onu siyasal önder konumuna yükselecekti. Dolayısıyla yıllar sonra 19 Mayıs’ı sembolik “doğum günü” olarak göstermesi anlamlıydı.

Mustafa Kemal Paşa, İstanbul’da önemli bir göreve getirilmek için daha Mondros Ateşkesi'nden önce, Halep’teyken çalışmaya başlamıştı. Bu çabalarını İstanbul’da da sürdürmüş, hatta bu yüzden Damat Ferit Paşa bir ara onu Malta’ya sürmeyi düşünmüştü. Geniş yetkilerle donatılmış olmadıkça, taşrada görev kabul etmek niyeti yoktu. Daha önce ordu komutanlığı yapmış olduğu için daha küçük bir görev kabul etmesi de mümkün değildi. Öte yandan, Samsun ve çevresindeki olayları inceleyecek yüksek rütbeli bir subaya gereksinim duyulduğunda, hakkında yeni bir hükümette yer alacağına ilişkin çeşitli dedikodular çıkan Mustafa Kemal Paşa’dan kurtulmak, birçoklarının işine gelmişti. Böylece, Damat Ferit Paşa ve çevresindekilerin Doğu Karadeniz kıyılarında herhangi bir karışıklığa izin vermeme ve Mustafa Kemal Paşa’yı İstanbul’dan uzaklaştırma istekleriyle, Mustafa Kemal Paşa’nın geniş yetkilerle donatılma isteği, taban tabana zıt amaçlar taşımakla birlikte, aynı atamayla gerçekleşmişti. Mustafa Kemal böylece 9. Ordu Müfettişi olarak Karadeniz kıyısına çıktı.

Mustafa Kemal’in kişisel tarihindeki bu önemli dönemecin “Kurtuluş Savaşı’nın başlangıcı” olarak görülmesi ise bugün tarihçiler arasında tartışılıyor. Sonradan yazılan tarih kitaplarına göre, Mustafa Kemal’in Nutuk’u bu tarihte başlatması ve 19 Mayıs’ın millî bayram olarak kutlanması bu algıyı destekliyor. Ahmet Kuyaş ise 19 Mayıs'ın Atatürk’ün anmak ve anımsamak için en az 10 Kasım kadar önemli olmakla birlikte, siyasi ve askerî tarihimizde öne çıkarılmasının yıllar sonra, geriye dönük bir bakış açısıyla gerçekleştirildiğini belirtiyor. Kurtuluş Savaşı'nın başlangıcının belirlenmesi için ise “Mondros Ateşkesi’nin son verdiği savaş haline ne zaman dönüldü?” sorusunun sorulması gerektiğini vurguluyor. Kuyaş'a göre bu tarih İstanbul'un işgal edildiği 16 Mart 1920... Yani bir tarafın güç kullanarak diğer tarafın iradesini susturmaya çalıştığı, amaca barışçıl yollardan varmanın mümkün olmadığını ortaya çıktığı ve silahlı mücadeleyi zorunlu kılan gün...

19 Mayıs Nasıl Spor Gününe Dönüştü

15 Aralık 1936’da açılan Ankara 19 Mayıs Stadı’nda yapılan ilk “19 Mayıs Gençlik ve Spor Bayramı” gösterileri 19 Mayıs 1937

İlk defa 12 Mayıs 1916’da Selim Sırrı (Tarcan) Bey’in girişimleriyle öğrenciler tarafından düzenlenen Jimnastik ve Spor gösterileri, Cumhuriyet’ten sonra her yıl Mayıs’ın 10’unda 11’inde ve 17’sinde yapıldı. 1935’ten itibaren ise 19 Mayıs günü, bugün tüm yurtta kutladığımız resmî bayram olarak ilan edildi.

Kaynak: #tarih