Kurtuluş Savaşında Yenilen Yunan Başbakanı ve Askerlere Ne Oldu?

Eski Yunan Başkomutanı Yeoryos Hacıanestis mahkemede savunmasını yapıyor

Kurtuluş Savaşında Yenilen Yunan Başbakanı ve Askerlere Ne Oldu?

Yunanistan'da tarihte yaşananlar bugün hala Türkiye'ye karşı düşmanca tutumunu devam ettiren  Yunanlılar için bir ders olmalı. Yunanistan, Birinci Dünya Savaşı sonunda Anadolu'yu İngiliz emperyalizminin jandarması olarak işgal etmeye kalkışmışlardı. Yunanistan'ın Anadolu'daki işgalci ve saldırganlıkları tamamen İngiliz emperyalizmi tarafından planlanmış bir senaryonun bir parçasıydı. Yunan siyasetçi ve askerler İngiltere'nin piyonu olarak Anadolu'yu işgale kalkıştılar ve sonları hüsran oldu. Büyük Taarruzla Anadolu'da Türk ordusunun köteğini yiyen Yunanlılar savaş sonunda emperyalistlerin siyasetini takip ettikleri için vatan haini ilan edildiler ve idam edildiler. Geçmişte İngiliz emperyalizmine güvenip Türkiye'ye saldıran Yunanistan, bugün ABD'ye güvenip Türkiye'ye karşı hareket ediyor. Fakat tarih derslerle doludur. Emperyalizme güvenenlerin sonu hep hüsran olur. 

İzmir’deki Yunan işgalinin bitmesinden bir gün sonra Yunan başbakanı Petros Protopapadakis istifasını sundu. Hemen ardından ise 10 Eylül 1922 tarihinde, Yunanistan’ın girdiği zorlu süreçte, yine uç bir Venizelos karşıtı Triandafilakos tarafından (Savaş ve Donanma Bakanlıklarını da üstlenmiştir) sadece 18 gün sürecek olan hükümet kurulmuştu. 19 Eylül 1922 tarihinde, Konstantinos’un tahttan feragat etmesinden sonra Başbakan Triandafilakos  Yunan Halkına atfen tanzim ettiği metinlerle istifasını sundular.

İngiliz Siyasetini takip eden Yunan yöneticilerine karşı İhtilal

Anadolu’dan kurtulabilen kıtalar ile Anadolu haricinde kalan bazı askerî birlikler, Venizelos taraftarı subayların komutaları altında Midilli ve Sakız adalarında toplanmışlardı. Burada bulunan birliklerin komutanlarından bir grup tarafından bir ihtilal komitesi kuruldu. Böylece adalardan başlamış olan ihtilal 26 Eylül 1922’de Atina’ya ulaştı. İhtilalci subayların istekleri doğrultusunda, Meclis dağılmış; Hükümet istifa etmiş; Kral Konstantin veliahdı olan oğlu II. George lehine 27 Eylül’de tahtından feragat etmek zorunda kalmıştı.

1921-1922 döneminin önde gelen siyasi ve askerî Anadolu'daki savaşın yenilgisinin sorumluları olarak tutuklanmıştır. 27 Eylül’de Gunaris ve Protopapadakis Milletvekili Stais’in evinde, Nikolaos Stratos, Nikolaos Theotokis, Ksenofon Stratigos ve Mihail Gudas kendi evlerinde tutuklandılar. Birkaç gün sonra eski Dışişleri Bakanı Georgios Baltatzis ve ardından Georgios Hatzianestis, 9 Ekim’de Neo Faliro’daki evinde tutuklandı.

Askeri Mahkeme ve İdam

Askerî Mahkeme’de ilk duruşma 13 Kasım 1922’de başladı. Duruşmalar on beş gün süreyle devam etti. Kurulan Askerî Mahkeme’de, 13-28 Kasım 1922 günleri arasında süren yargılama neticesinde 6 kişiye idam cezası verilmiştir. İdam günü karar yüzlerine okundu ve Albay Grigoriadis, Hadjianestis’in nişanlarını söktü. Mahkûmlar vasiyet-namelerini yazdıktan sonra ailelerini kabul ettiler. Saat 10.30'da bir papaz gelerek dinî telkinde bulundu. Saat 11.00'da hapishaneden çıkarılarak hasta nakline mahsus iki nakliye otomobiliyle Goudi mevkiine nakledildiler.  Saat 11.28’de Teğmen kılıcını çekerek ateş edilmesini emretti. Birden işitilen silah sesleriyle beraber altı ceset yere yuvarlandı. Bilahare her bir kısım onbaşısı mahkûmlara yaklaşarak son mermiyi sıktı.

Tarihe “Altılar” olarak geçen, Eski Başbakan ve Adalet Bakanı Dimitrios Gounaris, Eski Maliye Bakanı ve Başbakan Petros Protopapadakis, Dışişleri Bakanı Georgios Baltazzis, İçişleri Bakanı Nikolaos Stratos, HarbiyeBakanı Nikolaos Theotokis ve Eski Küçük Asya Ordusu Başkomutanı General Georgios Hadjianestis 28 Kasım 1922’de kurşuna dizilerek idam edildiler. Cesetler ailelerine teslim edilerek mezarlığa nakledildi.

İdam cezalarının uygulanmasının ardından İngiltere, Yunanistan ile diplomatik münasebetlerini kesti. 28 Kasım akşamı İngiliz elçisi Lindley Atina’yı terk etti.

Kaynaklar

• Cemal Güven, “Küçük Asya Felaketi” Sonrası Yunanistan’da Altıların Yargılanması ve İdamı, Atatürk AraştırmaMerkezi Yayınları, C.II, Ankara 2014, s.835-861.

• Özgür Rençberler, Küçük Asya Felaketinin Yunan Siyasetine Etkisi (1919-1922), Yüksek Lisans Tezi, 2014.